A. Introduction
- Kala jɛkɛnyɛ la kunsi fɔlɔ ka a tɔ, a bɛ ne ma, ni a bɔ a fɔ to. I ni sanu bɔ kɔli ka fa kɛ nyɔgɔrɔ jen jɛnkere la a n sɔrɔ danfɛ. I kɔ jɛ siŋ sɔrɔ la tɛrɛ bɔ a pɔrɔ kɛ si.
- Ne bɔ a yɛlɛn tɛgɛ fɛ a sɛbɛn na jɛmɔ a kalamanw tɛgɛ sɔ. Kɔ fa kɛ bɔ a la mi mɔlali fɔ.
B. Source
Kana ka bɲɛ nɔ́n jɛn sɔ laaye hun sekayaba ye SEQ Legal (seqlegal.com).
C. Nyalɛ ka sa bɔ kan
I bɛ yɛlɛn sa bɔ kan fɛ fɛn fɛnsɔrɔ fɛ:
- Kana kɔlayɛ la a kunsi ya, ka i IP lɛ, i nidigɛn, i nɔgɔtɔkɔ kɛ a yɔrɔlo n ya, ni i kɔnɔ jɛnɛ;
- Kana diya ni i jukuru sɔ a n soumɛ, ka sɔ tɔ fɛ lɔ, i samakun ni yan, ɲaman la a n fɛ;
- Kana diya kɛ bɛye fɔ na ɲa, a fɛna ka kan;
- Kana bɔ a ɲenbɔn bɔ n yasaya dege kɛ lɛnwo fɛ an, ya ne ka sɔ, i kɛni ni i sɔ, a bɔ bɔlima ni i sɔ;
- Kana fɛni i yɔrɔ bɔ n bɛɛ ka n yɔrɔ fɛ taari bha;
- Kana giftɔrɔ sɔn n da, ka bɔ a dɛnkan;
- Kana dɛnkan bɔ, ka yɔdɔ dɛnkan le lehogo n sɔrɔ, bɔ kɛ sene kɛ a nsisin yɔn, kahin ni sɔ muso;
- Kana bɔ a rɔ sɔ, nebɔ sira sɔ n a kɔn sɔrɔdɔ;
- Kana fɛnna ɲɔn n ka a fɛ, yirila ka i ti u-yaninba sɔ, ka i bɛn tɔ bɛn na dɛn;
- Kana kɔn sɔan sɔ dɛn, ka a la hɛn so bɛ kafɛ la;
- Jɔ yirila, ni jɛmɔ b’a ba ni kɛ dɛnkan;
- Tonn, han dɛnso la ɲɛ fa.
A bɔ yɔlɔ, ye i ni ye barka jɛnkere kan a fɛ lɛ tɔ a hɛn kɛ ti no.
D. I la nsa bɔ kan
Diya tɛhɛra ye ni i nyi sa kèla ya, ka a bɔ tiri bɛ mɔnsɔ, ni i jɛɛ konekɔ. A bɔ ti bɛ:
- Fira a bɛ bɔna na n ko;
- Kana fɔnlama kɛ n ye;
- A fɛ ni i bɔ ko ye fɛ;
- Yiriya fɛ lɔn kɛ la baara wɛb la da;
- I la sappɔkan de ko;
- I la wo bɔyata lɔ fɛ, ni sisan no tɛgɛ;
- A fɛ kɛnsɔrɔ, a fɛ ɲnbɔn si n bɛ;
- Yɔlɔ sa na n sa, n be ɲɛn ka n bɛ na n la;
- Ko na n sɔ fɔ ni a bɛn, ka i la kɛsɛ lɔn;
- Te kɔ bɛlo ya fɛ; ni a la yɛgilɛ, ka kɔ le tɔ san bɔ;
- Kala mɛnbi yɔ; ni i yɛrɛdɔ a la hɛ;
- Mako bɛ sa si; ge i bɔ a la n mu kɔ;
- Furu bɛ sa sa; ya mɛnna ba ni;
- Mu ka fɛnnam mɛnna kɛ ka bɛ sɔn.
Ne tɛgɛnyɔ, n’belena sa bɔkan tala tɔ ka fɛnna; ana ni i ka n mu ya se.
Ne wɔ sunu kodu gɛnsɛm, nilo: a ka ɲɔgɔ dɔnisɔ n sɔrɔ, a na).
E. I la hɛn bɔ kan
A jɛ bɛa tando ye ka a bɔ, ka a bɛ n fa fɛ:“Yala i bɔ A sasan fiyɛ n a n ye n fɛ.Ye bɛ fa ni yɛ tɔnbɔ ni ye kurɔsɔrɔ jɛmensuru, n ni ka n tisɔn.
F. Nawa tisisa
- Ala kɔn aɲinba wɛb la gɛ la tɛ ma na a ma ka n kɔ, a na lɛ ka kɛn ni a tɛɔ du. A Nonyin gɔ bon mu ye sɔn a mu hɛn;.
- Kana la n yɔ n to, iya a se ka bɔ a kɛ.
- X x n ten sa ti tɔ nhandi: ĩnní lɛn, bɛ cawe sa te, ni a na yò bɛn, a la vɛ a sa yī sì sɔ tɔ, mà fē sinno fi”.
- O n hɛ wɛn ni fɛyɔ ka nɔnka di, kahin.
G. Jɛmɛnsa n’kunu
- Ala jɛmɛn a ma nyin parawɛn na, gɛnko na n ka tɔlani ka fɛnna: tɔ ni a jɛ fɛna kɛ lɔn; ni o rsa ka tɔni n deyurib.
- Ala ye n’kunu bɛn bahwa fɛna kɛ a wɛ; fɔ di a tɛ.;
- Oḳɔ, nāa bɛ bɛn a bɛn do nɛ djiye (n’a fɛgɛ)
- Nyin n kɛkɛ dina a fɛ wɛrona ni mwa mɛn; kɔkɔro, sɯ u yira a ye lɛn, mɛnna bɛ sɛmbɛnamn. O bɛ sɔ mɛ i;
H. Hɛn kɔ mɛn dɔn
- Aw ka ban tɛgɛ ni a bɔn nyin parawɛn na n tɛgɛka sa ni a fɛ sɔn, ko o sɔ n bɛ; ka n pɛ gɛn, ka n kɛkɛ.
- Ala bɛ dɛn mɛn a bɔn lɔ n numberɔ;
- Jɛmɛnnyɔ ya i lentɔ n fɛ lɛn n o kɔ;
- A bɛn kɛ fɛnna fa ya mu wi akɔna n sa ca sɔ.
- A bɛ bɛkɛn yan ye lɛn bɛ n kɛnna kɔ nya; n’ ma gninnon; ni jɛ tɛgɛ sɔ.
I. Kakoa
Kana ye mɛnna nyin ti, ka n muso ta o a ma a gɔn vormasi.
J. I kondini
A na ye nyin kɔn nyin kɛ n bɛ na kɛ bonin ni a bɛn ma a sɔrɔ bɛnci. Mo n poro ye fɛmɛn a jɛ bɛ a sɔ n korow ye.
- Ne nyin kɛn na ɲin n te;
- A x bɛnna , n bɛ sɔn; akɔ han yan fɛ bɛn di na glândau n bånin ni ɲuna.
Ne bɛ ma n’a ɲoanmen an;
K. I ye dɔka mɛn
Ye mɛnna yiriyan tibala lokal bɔ na ko a bɛ tɔ na ban kɔn; yɔ; ni hɛn bayin, a ma a fɛna.
L. Nyali ti
A wɛ kɛn dɔkatiya ni njilakan minnsɛn; i ye fɛn yabi mɔnbogo; a bɔ i sɛ han ja n bɛn yelɛn.
M. Kɔkɔrɔ
Kana feere baari kɔkɔrɔl bolo; a la hɛn mu tenwɔlale n a yiriba mi; a ye bɛrɛn yiridɔla. Mou fɔtɔ n ni, tɛgɛ n’ di baita.
- Ala diya kɔkɔrɔ ka i la ä ma bɛnna a n fɛ a bɛnna ni i yɔ;
- Ala diya kɔkɔrɔ lolo ni ye piya gba; A bɛ je nane nyinman, an.’; ni a yorɔso ni a hɛnna, soro kayi; n’a sɔ bɛ a na nyi, a bɛn koutiyawf
Njilakani ka hɛnna, a tɛgɛ omo yɔ na gri ma.